Cyberprzestępcy doskonalą swoje metody wyłudzania danych osobowych, tworząc coraz bardziej wyrafinowane pułapki, które na pierwszy rzut oka wydają się autentycznymi komunikatami od znanych firm czy instytucji. Phishing to oszustwo polegające na podszywaniu się pod zaufane marki w celu kradzieży haseł, numerów kart czy innych wrażliwych informacji. Rozpoznanie typowych schematów działania oszustów znacznie zwiększa bezpieczeństwo w sieci. Oto najczęstsze przykłady ataków phishingowych.
Fałszywe e-maile od banków
Banki to najpopularniejszy cel podszywania się przez cyberprzestępców. Oszuści wysyłają wiadomości informujące o konieczności pilnej aktualizacji danych, problemach z kontem lub podejrzanych transakcjach. Typowy schemat wygląda następująco: użytkownik otrzymuje e-mail z logiem swojego banku, informacją o blokadzie konta i linkiem do „odblokowania”.
Przykład takiej wiadomości zawiera nagłówek „Twoje konto zostało zablokowane” oraz treść: „Wykryliśmy podejrzaną aktywność na Twoim koncie. Kliknij tutaj, aby potwierdzić tożsamość i odblokować dostęp”. Link prowadzi na stronę wizualnie identyczną z oryginalną witryną banku, gdzie użytkownik wprowadza dane logowania.
Prawdziwe banki nigdy nie proszą o podanie danych logowania, numerów PIN czy haseł w e-mailach. Każda taka prośba to czerwona flaga.
Oszuści często używają adresów e-mail podobnych do oficjalnych, zastępując pojedyncze litery lub dodając dodatkowe znaki. Zamiast „[email protected]” może pojawić się „[email protected]” lub „[email protected]”.
Podszywanie się pod platformy płatnicze
PayPal, Allegro, Amazon i inne popularne serwisy to częste cele ataków phishingowych. Oszuści wykorzystują fakt, że użytkownicy regularnie otrzymują powiadomienia od tych platform, więc kolejny e-mail nie wzbudza podejrzeń.
Typowy scenariusz dotyczy „problemów z płatnością” lub „konieczności weryfikacji konta”. Wiadomość zawiera informację o tym, że płatność została odrzucona lub konto wymaga pilnej weryfikacji. Link w e-mailu prowadzi na fałszywą stronę logowania, gdzie użytkownik nieświadomie przekazuje swoje dane oszustom.
Inny popularny wariant to fałszywe powiadomienia o transakcjach. Użytkownik otrzymuje informację o zakupie, którego nie dokonał, wraz z instrukcją „jeśli to nie Ty, kliknij tutaj”. Naturalną reakcją jest sprawdzenie – i właśnie tego oczekują oszuści.
Rozpoznawanie fałszywych powiadomień
Autentyczne powiadomienia zawierają konkretne dane: numer transakcji, dokładną kwotę, nazwę sprzedawcy. Phishingowe wiadomości operują ogólnikami: „Twoja płatność”, „ostatnia transakcja”, „zakup w sklepie”.
Sprawdzenie adresu nadawcy często ujawnia oszustwo. Oficjalne wiadomości pochodzą z domen należących do danej firmy, podczas gdy phishing wykorzystuje podobnie brzmiące adresy z innych domen.
Fałszywe komunikaty od mediów społecznościowych
Facebook, Instagram, LinkedIn i Twitter to kolejne popularne cele. Oszuści wysyłają powiadomienia o „naruszeniu zasad społeczności”, „konieczności potwierdzenia tożsamości” lub „problemach z kontem”.
Przykładowa wiadomość brzmi: „Twoje konto zostało zgłoszone za naruszenie regulaminu. Masz 24 godziny na odwołanie się od tej decyzji, w przeciwnym razie konto zostanie usunięte”. Link prowadzi na stronę imitującą formularz logowania do danej platformy.
Inny schemat wykorzystuje ciekawość użytkowników: „Ktoś próbował zalogować się na Twoje konto z nowego urządzenia. Zobacz kto to był”. Taka wiadomość skutecznie motywuje do kliknięcia, zwłaszcza gdy dotyczy konta zawierającego prywatne treści.
Oszustwa związane z COVID-19 i aktualnych wydarzeniach
Cyberprzestępcy szybko dostosowują swoje metody do bieżących wydarzeń. Pandemia COVID-19 przyniosła falę phishingu związanego ze zdrowiem, pomocą rządową i szczepionkami. Oszuści wykorzystywali strach i dezinformację, wysyłając e-maile o „pilnych aktualizacjach zdrowotnych” lub „dostępnych środkach pomocowych”.
Typowe przykłady to:
- Fałszywe formularze rejestracji na szczepienia
- Wiadomości o dostępnej pomocy finansowej od rządu
- Informacje o „nowych restrykcjach” wymagających potwierdzenia danych
- Oferty zakupu maseczek lub testów w „promocyjnych cenach”
Każdy link prowadził na stronę zbierającą dane osobowe lub finansowe. Oszuści wykorzystywali oficjalne logo instytucji rządowych i organizacji zdrowotnych, nadając swoim wiadomościom pozory autentyczności.
Phishing podatkowy
Okres rozliczenia podatkowego to szczyt aktywności oszustów podszywających się pod urzędy skarbowe. Fałszywe wiadomości informują o „zwrocie podatku”, „konieczności pilnego rozliczenia” lub „błędach w zeznaniu”.
Przykład: „Przysługuje Ci zwrot podatku w wysokości 1247 zł. Aby otrzymać środki, uzupełnij dane bankowe w systemie e-PIT”. Link prowadzi na stronę imitującą portal podatkowy, gdzie użytkownik wprowadza dane do logowania oraz numer konta bankowego.
Phishing telefoniczny i SMS
Oszustwa nie ograniczają się do e-maili. Smishing (phishing przez SMS) i vishing (phishing telefoniczny) to równie popularne metody.
Przykłady SMS-ów phishingowych:
- „Twoja paczka czeka w punkcie odbioru. Opłać 5 zł za przechowanie: [link]”
- „Konto zostanie zablokowane. Potwierdź dane: [link]”
- „Wygrałeś nagrodę! Odbierz ją tutaj: [link]”
Phishing telefoniczny polega na dzwonieniu i podszywaniu się pod przedstawicieli banków, firm telekomunikacyjnych lub innych instytucji. Oszust prosi o „weryfikację danych” lub informuje o „problemach z kontem”, które można rozwiązać podając dane przez telefon.
Żadna renomowana instytucja nie poprosi o podanie pełnych danych logowania, numerów PIN czy haseł podczas rozmowy telefonicznej.
Phishing w mediach społecznościowych
Oszuści tworzą fałszywe profile firm lub wykorzystują skradzione konta znajomych do rozpowszechniania złośliwych linków. Popularne schematy to konkurs z nagrodami, które „wystarczy kliknąć i wypełnić formularz”, lub pilne wiadomości od znajomych o „świetnej okazji inwestycyjnej”.
Inny wariant to fałszywe sklepy internetowe reklamowane w mediach społecznościowych. Oszuści tworzą profesjonalnie wyglądające strony oferujące popularne produkty w bardzo atrakcyjnych cenach. Po dokonaniu „zakupu” i podaniu danych karty, pieniądze zostają skradzione, a towar nigdy nie dociera.
Rozpoznawanie fałszywych profili
Podejrzane profile często mają niewiele publikacji, zdjęcia profilowe niskiej jakości lub brak historii aktywności. Sprawdzenie daty utworzenia konta i liczby znajomych/obserwujących może ujawnić oszustwo.
Autentyczne profile firm mają zazwyczaj znaczek weryfikacji, regularnie publikują treści i odpowiadają na komentarze użytkowników. Fałszywe konta ograniczają się do publikowania linków promocyjnych.
Jak się chronić przed phishingiem
Podstawową zasadą jest weryfikacja źródła każdej podejrzanej wiadomości. Zamiast klikać link w e-mailu, lepiej wejść na oficjalną stronę firmy przez przeglądarkę i sprawdzić informacje bezpośrednio tam.
Sprawdzanie adresu nadawcy często ujawnia oszustwo – oficjalne komunikaty pochodzą z domen należących do danej organizacji. Wiadomość od banku powinna pochodzić z adresu zawierającego oficjalną domenę banku, nie z ogólnych serwisów pocztowych.
Nowoczesne przeglądarki i programy antywirusowe oferują ochronę przed znanymi stronami phishingowymi, ale nie można polegać wyłącznie na automatycznych zabezpieczeniach. Zdrowy sceptycyzm wobec „pilnych” wiadomości i „ograniczonych czasowo” ofert to najlepsza ochrona.
Regularne aktualizowanie haseł i używanie dwuskładnikowego uwierzytelniania minimalizuje skutki ewentualnego włamania. Nawet jeśli oszuści zdobędą hasło, drugi składnik uwierzytelniania utrudni im dostęp do konta.